Wat wij bij stervende mensen gedaan hebben wat eigenlijk niet mocht.
In mijn 25-jarige carrière in de verpleegkundige zorg heb ik veel mensen in hun laatste levensfase mogen begeleiden. Dat is, net als bij een geboorte, een heel intieme gebeurtenis. Daar zijn namelijk ook alleen de mensen bij die er op dat moment toe doen. Het is geen prettige gebeurtenis, en het was onze taak als verpleegkundigen om deze nare situatie zo aangenaam mogelijk te laten verlopen. Het lijden zoveel mogelijk te verzachten en ze er zo goed als mogelijk overheen te helpen. Daarom heet het ook overlijden, omdat zij dan over hun lijden heen zijn.
In de meeste gevallen lukte het altijd wel om mensen comfortabel te laten gaan. Als het voor de stervende naar omstandigheden oké ging, was het voor de naasten ook beter te doen. Als het goed verliep, droeg dat weer bij aan de rouwverwerking. Ook net als bij de geboorte is het overlijden bij niemand hetzelfde. Ook al gaan ze dezelfde weg, het loopt altijd anders. Ik vond het altijd een hele eer en bijzonder om daarbij aanwezig te mogen zijn.
Er is een verschil tussen doodgaan en sterven
Doodgaan lukt iedereen wel, maar sterven is een heel ander proces. Dat is de weg die naar de dood toe wordt afgelegd, en dat is nog een hele kunst. Eerst wordt er nog gevochten tegen de dood en doen mensen er alles aan om hier bij hun geliefden te kunnen blijven. En dan komen ze op het punt dat het echt niet meer gaat en ze zich eraan moeten gaan overgeven. De bocht was niet meer te maken. Ik zei altijd dat mensen over het vinkentouwtje heen waren. Er was geen weg meer terug.
Op zo’n moment wordt er weleens nagedacht over wat ze op zijn minst nog willen hebben meegemaakt of gezien om volledig los te kunnen laten. De stichting Doe een Wens, nu Make-A-Wish Foundation, springt daar heel mooi op in. Zo kan iemand nog voor de laatste keer naar het strand of de dierentuin. Of het nieuwe huis van een van hun kinderen zien, waar ze nog niet geweest waren omdat ze te ziek waren.
De laatste wens in het ziekenhuis was niet de maaltijd, omdat mensen al geen trek meer hadden in eten
Veel mensen hadden nog een laatste wens, en die was niet altijd toegestaan volgens de regels van het ziekenhuis. Ondanks dat niet alle laatste wensen mochten, deden wij dit soms toch. Zo wilde iemand nog een laatste sigaret roken, maar hij was te slecht om nog naar de rookruimte gebracht te worden. Stel je voor dat diegene daar overlijdt. Dat wilden we niet riskeren. Toen hebben we met een plastic soepkommetje de rookmelder van zijn kamer afgedekt en de man nog een paar laatste hijsen van een sigaret laten nemen. Helemaal op kreeg hij hem toch niet, maar nog even dat verlangen stillen en de smaak nog een keer ervaren was al voldoende. Als je sigaret jarenlang je vriend is geweest, wil je daar ook graag afscheid van nemen. Deze meneer was er in ieder geval heel blij en dankbaar voor dat we dat zo gedaan hebben. En stiekem is het allemaal net nog even wat leuker.
Het laatste afscheid van de hond
Wie een hond heeft, weet hoe verbonden je kunt raken met zo’n dier. Veel van die mensen wilden toch nog heel graag afscheid nemen van hun dierbare viervoeter. In de tijd dat ik er werkte, mocht dat vanwege de hygiëne absoluut niet. Nu is dat gelukkig anders. Maar wij dachten toen: die persoon gaat toch al dood en is toch al gewend aan de bacteriën die die hond bij zich zou kunnen hebben. Wat is het ergste wat er kan gebeuren?
Zo werden er kleine hondjes in het weekend in een tas mee naar binnen gesmokkeld, en met de deur dicht kwamen ze er even uit. Als je zag wat dat voor de mensen deed, vonden wij dat we goed bezig waren. Bij grote honden kon dat niet, maar we probeerden het soms toch, en dan lichtten we de baliemedewerker in. Als je het van tevoren vroeg, vonden ze dat in de meeste gevallen wel prima. Uiteraard alleen in het weekend of ’s avonds. Anders brachten we mensen met bed en al naar de garage, waar ze hun geliefde dier nog even bij zich konden nemen en een laatste aai en knuffel geven.
Het ging niet altijd goed, want soms gingen honden helemaal door het dolle heen op de kamer. Maar goed, dat had ook wel weer wat. De wens was vervuld en het diepe verlangen gestild.
In het hospice kan veel meer dan in het ziekenhuis
In het hospice ging dat wat makkelijker. Daar kon veel meer. Daar hebben we een keer een paard achterom laten lopen om zo bij de bewoner te laten komen. Dat was wel heel bijzonder om te zien hoe dat paard daarmee omging. Die was heel voorzichtig en kwam met zijn hoofd bijna op schoot zodat de persoon er goed bij kon. Alsof zij heel goed wist wat er aan de hand was.
Hoog bezoek
Ook hadden wij een keer in het hospice een mevrouw van 98 en die hoopte toch erg graag de honderd te kunnen aantikken. Helaas was dat haar niet gegeven. Het getal zelf maakte haar niet zoveel uit, maar zij wilde graag dat de burgemeester bij haar op bezoek zou komen. Toen hebben wij de stoute schoenen aangetrokken en de burgemeester gewoon gebeld en de vraag neergelegd. Want nee heb je en ja kun je krijgen. En prompt, hij wilde maar al te graag langskomen. Want wie kan daar nou nee tegen zeggen? Mevrouw helemaal in haar nopjes en ze heeft zelfs de ambtsketting nog even om gehad. Iets wat natuurlijk niet mocht, maar niemand die het zag en het was wel de kers op de taart voor die mevrouw! Vier dagen later is zij rustig in haar bed overleden. Of het door het bezoek kwam, weten we natuurlijk niet, maar wij geloofden dat wel graag.
De dood ontloop je niet
In het eerste ziekenhuis waar ik werkte, was er een mevrouw die heel slecht ging, maar weigerde op bed te gaan liggen. ‘In bed ga je dood,’ zei ze. Zij zat dus alleen nog maar in de stoel die ze speciaal van huis hadden laten komen. Nu was het zo dat deze mevrouw valgevaarlijk was. Dat betekent dat als zij zou vallen, zij zich ook ernstig zou kunnen bezeren. Maar deze mevrouw wilde absoluut niet op bed, omdat zij zo de dood te slim af dacht te zijn.
Er werd voorgesteld om haar dan op bed te dwingen en zelfs vast te binden, maar dit konden wij als verpleegkundigen niet over ons hart verkrijgen. Gelukkig zette het weekend in. Wij hebben daarom deze mevrouw aan haar wens voldaan en haar in de stoel laten zitten en natuurlijk goed in de gaten gehouden. Uiteindelijk was zij de dood toch niet te slim af geweest en is op zondagavond rustig in haar eigen stoel overleden.
Het zijn de kleine dingen die het hem doen
Als verpleegkundige zie je al zoveel ellende. Dan is er niets mooiers dan iemand zo te zien opfleuren van iets simpels. Dit soort dingen maken het vak van verpleegkundige zo mooi en de moeite waard. Dat is waar ik het altijd voor gedaan heb.
