Wat ik heb geleerd van stervende mensen gaat juist over het leven.
Ruim twintig jaar heb ik in de oncologische zorg gewerkt. Voornamelijk als oncologie verpleegkundige. Mijn laatste twee jaren in de zorg heb ik als verpleegkundige in een hospice gewerkt. In al die tijd heb ik vele mensen mogen begeleiden in hun laatste levensdagen. Je kunt je wel voorstellen dat dat best intens was. Niet alleen met de stervende zelf maar ook met de familie en andere naasten. Ik heb ze van jong tot oud heen zien gaan. Geen een situatie was hetzelfde en de een nog ingrijpender dan de ander.
Veel van deze mensen heb ik lopend de afdeling binnen zien komen. Om mijzelf te beschermen had ik al bij het voorstellen de veronderstelling dat ze binnen afzienbare tijd zouden komen te overlijden. Dit deed ik om mij niet te veel te hechten aan deze mensen en dat ik als professional mijn werk kon blijven doen. Ook al viel dat niet altijd mee. Maar als ik er niet emotioneel teveel inzat hoefde ik er ook niet van ver uit te stappen, was mijn redenatie. De kunst was om de mensen op enige afstand houden en evengoed betrokken te blijven. De meeste keren lukte dat wel.
Het heet overlijden omdat je na de dood over je lijden heen bent
Omdat doodgaan nagenoeg bijna niet zonder lijden gaat zag ik het altijd als mijn taak om deze nare gebeurtenis zo comfortabel mogelijk te laten verlopen. Toch gaat het veelal wel gepaard met een vorm van lijden. Zowel emotioneel als fysiek. Als mensen dan uiteindelijk dood zijn is het lijden over. Doodgaan heet niet voor niets overlijden want dan ben je over je lijden heen. Het lijden in de laatste levensfase bestond vaak uit onrust of verwardheid, pijn en benauwdheid. Een enkeling die ik had meegemaakt overleed in zijn slaap.
Ik heb veel van deze mensen mogen leren.
Niet zozeer over de dood maar juist meer over het leven. Zo heb ik mensen gezien die hun hele leven keihard gewerkt hadden. Wel zestig tot tachtig uur per week. Daarbij hun hele werkzame leven heel veel gespaard hadden om met hun pensioen goed te kunnen leven en te kunnen genieten. Vlak voor hun pensioen kanker kregen en binnen twee maanden dood waren. Van hun heb ik geleerd om niet te wachten met genieten. Zij waren in feite heel erg rijk maar hebben de hele tijd arm geleefd. Ik besloot om dan maar liever arm te zijn en rijk te leven. Dus niet wachten of uitstellen met genieten maar doen. Omdat ik ook zoveel jonge mensen heb zien doodgaan, weet ook ik niet hoelang ik te leven heb. Morgen is tenslotte beloofd aan niemand.
Leer te leven en niet te bestaan
Met veel mensen heb ik gesprekken gehad over hoe hun leven was en wat ze allemaal meegemaakt hadden. Vaak ging het over hoe het nu is dat ze zo ziek zijn met de dood in zicht. Vele kozen er in hun leven er altijd voor om voor andere klaar te staan en vonden het altijd moeilijk om ‘nee’ te zeggen. Hierdoor hebben zij zichzelf tekort gedaan en teveel naar de achtergrond geplaatst. Zij vonden de mening van anderen belangrijker en hebben daardoor niet hun eigen leven geleid maar alleen maar naar anderen geluisterd.
Zij wilden dat ze de moed hadden gehad om wat egoïstischer te zijn en dat ze meer voor zichzelf durfde te kiezen. Dat ze de problemen bij de ander konden laten en niet alles van een ander steeds maar probeerde op te lossen. Ook hadden ze gewild dat ze meer hun gevoelens hadden geuit tegen andere in plaats van er voor weg te vluchten.
Er was niemand die op zijn sterfbed lag en zei dat hij meer op kantoor had moeten zijn.
Zij hadden meer tijd met hun partner willen doorbrengen en bij de kinderen willen zijn. Meer leuke dingen gedaan hebben met hun vrienden. Zij vonden het erg jammer dat er een ziekte met de dood in aantocht voor nodig was om hen tot dit inzicht te laten komen. Vele zijn ook gaande weg in hun leven vrienden kwijt geraakt omdat ze te druk waren met andere dingen die nu nutteloos bleken te zijn.
Van de ervaring leer je het meeste
In de verpleegkunde opleiding kwam er een keer een ervaringsdeskundige voor de klas zitten. Dus iemand die zelf kanker heeft gehad en daar over ging vertellen. In dit geval had deze meneer darmkanker gehad en had daarvoor een stoma gekregen. Dit was voor ons beginnelingen best wel indrukwekkend. Vooral toen hij zei dat de kanker het beste was wat hem ooit is overkomen. Mijn mond viel open en ik dacht meteen: “Dat is raar! Dat snap ik niet”. Ik hing aan zijn lippen toen hij er meer over ging vertellen. Het is het beste wat hem was overkomen zei hij omdat het zijn leven veel mooier en waardevoller heeft gemaakt.
Sinds de kanker is er een schifting geweest in zijn vriendenbestand. Als je ziek bent kom je er namelijk heel snel achter wie je echte vrienden zijn en wie niet. De echte vrienden zijn gebleven en zo hoefde hij geen tijd en aandacht meer te besteden aan andere die helemaal green vrienden bleken te zijn. De echte vriendschappen zijn ook enorm verdiept in die tijd. Hij is veel meer zijn grenzen aan gaan geven en zei ‘nee’ wanneer hij ‘nee’ wilde zeggen als hij ergens geen zin in had. De echte vrienden vonden het heel goed dat hij zijn grenzen aangaf. De andere groep die dat niet leuk vond bleek dus alleen maar misbruik van zijn goedheid gemaakt te hebben.
Sindsdien is hij veel trouwer geworden aan zichzelf en was hij veel minder moe. Hij deed immers alleen nog maar dingen die hem energie opleverde in plaats van energie koste.
Wat ik van stervende mensen heb geleerd is juist de kleine dingen van het leven te waarderen
Sinds de diagnose is hij ook veel meer de kleine dingen van het leven gaan waarderen. De simpele dingen als een fluitende vogel of een klein opkomend bloemetje in de tuin. Ook is hij van baan verandert en doet nu iets wat hij echt leuk vindt en veel beter bij hem past. Daarbij is hij ook andere dingen gaan doen die al een tijdje op zijn verlanglijstje stonden maar daar eerder nooit de tijd voor vrijmaakte. Kortom hij is veel meer gaan genieten van het leven dan dat hij voor de kanker deed. Daarom kan hij zeggen dat de diagnose kanker hem heel veel heeft opgeleverd.
