Wat is het verschil tussen gewoon trauma en ontwikkelingstrauma?
En waarom is de een gevoeliger voor trauma dan de ander?
Er zijn mensen die heel veel mee kunnen maken en nauwelijks gestresst raken. Iemand anders heeft een kleine gebeurtenis en ligt meteen helemaal overhoop.
Dat heeft te maken met trauma in de kindertijd. Als ons zenuwstelsel vroeg ontregelt is kan je veel gemakkelijker gestresst of overweldigt worden later in het leven. Dus wat is ontwikkelingstrauma en hoe is dat anders dan andere trauma’s?
Op een of andere manier heb je symptomen die niet weggaan. Er zit daar iets onder wat niet begrepen wordt.
Naar schatting heeft 60% van de bevolking in het vroege kindertijd een of meerdere dingen meegemaakt wat een verstorende invloed heeft gehad op een normale ontwikkeling van het zenuwstelsel.
Waar heeft dat nou mee te maken?
90% Van de groei van onze hersenen vindt plaats in de eerste 5 jaar. In de allereerste tijd in de baarmoeder vindt de grootste groei plaats. Onze hersenen groeien dan enorm veel in relatief weinig tijd. Verdeelt over de tijd bevind de meeste groei in de eerste twee jaar van ons leven. En je kunt nog niks. Je kunt niet lopen, niet praten, je kunt niet voor jezelf zorgen.
Je moet dus heel veel leren in die eerste twee jaar. Een baby heeft heel veel hersenverbindingen, ook wel synapsen genoemd. Dit is om heel veel in heel korte tijd te kunnen leren. Op latere leeftijd worden die synapsen afgebouwd. Hoe die synapsen groeien en gesnoeid worden hangt af van de omgeving waarin je opgroeit. Wij hebben in grote lijnen twee keer zoveel synapsen als twee jarige dan als volwassene. Het brein van een driejarige is namelijk twee keer zo actief als dat van een volwassene.
De omgeving is zeer bepalend
In de eerste jaren worden onze hersenen ontwikkeld in de relatie tot onze omgeving. Als de omgeving veilig is ontwikkelen de hersenen zich anders dan wanneer het niet veilig is. Het hoeft niet perse onwillig te zijn maar als het kind zich onveilig voelt is dat al genoeg om de hersenen in een overlevingsstaat te brengen. De zintuigen van het kind rapporteren aan de hersenen wat er in de omgeving gebeurt. De hersenen bouwen zichzelf naar aanleiding van deze input.
De basisregel is: neurons that fire together, wire together. Dat wil zeggen: de neuronen die samen gestimuleerd worden maken verbindingen met elkaar. Meer stimuleringen zorgen voor meer verbindingen. Het zijn de verbindingen die de hersen capaciteit bepalen en de functionaliteit van de hersenen. De genen zorgen voor de blauwdruk voor de hersenen. Maar het is de omgeving en de ervaringen zorgen voor de constructie van de hersenen. Ons brein evalueert dus in relatie tot onze omgeving. Eerst in de moederschoot en daarna in de buitenwereld. Vooral de meest cruciale relaties in onze omgeving zoals onze opvoeders zijn daarin zeer bepalend.
En niet dat alleen.
Maat stel dat je als klein kind in het ziekenhuis moest zijn en je gescheiden werd van je ouders. Dan zal dat een invloed zijn op de ontwikkeling van je hersenen. Als de omgeving helemaal onveilig voelde. Bijvoorbeeld als een kind dat geboren wordt in een oorlogssituatie of als simpelweg de relatie met de omgeving als onveilig wordt ‘gelezen’ door het zenuwstelsel.
Even een voorbeeld van ontiwkkelingstrauma
Bijvoorbeeld een moeder die vlak na de geboorte depressief is geworden en niet aan de behoeftes van het kind kan voldoen. Dan heeft dat een structurele invloed op de organisatie van onze hersenen. Met daarbij ook ons autonome zenuwstelsel. De problemen van onveiligheid kunnen zelfs al in de baarmoeder plaatsvinden. Als de moeder zich niet goed voelt, somber en depressief is, veel stress heeft of te maken heeft met een verlies van een dierbare. De chemie van stoffen die in de moeder plaatsvinden komen ook bij de baby in de buik van de moeder terecht. Er zijn dus duizenden mogelijkheden van ontwikkelingstrauma. Het gaat daarbij weer niet om het verhaal maar wat het met het zenuwstelsel gedaan heeft. Dus de reactie op het verhaal.
Trauma is elke onopgeloste reactie van het autonome zenuwstelsel. Het gaat om de reactie van het zenuwstelsel zelf en niet om de gebeurtenis. – Peter Levine
Uit een studie met 17.000 mensen is uitgekomen. Dat 36% van de mensen niets bijzonders te melden had over hun jeugdervaringen. Dat betekend dat 64% van de mensen iets heeft meegemaakt wat een emotionele impact heeft gehad. Daarbij hoeft het niet eens over het kind zelf te gaan. Er kan ook iets binnen het gezin iets gebeuren. Bijvoorbeeld een grootouder die overlijd. Hierdoor is de ouder beïnvloed en het kind voelt dat er iets met de ouder aan de hand is.
Het kind kan zich onveilig voelen omdat moeder nu met zichzelf bezig is en verdriet heeft. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden waardoor het zenuwstelsel traumasporen achterlaat. Traumasporen die tot in de volwassen leeftijd tot klachten kunnen leiden. Dit is allemaal heel vervelend. Het goede nieuws is dat er ook iets aan te doen is.
De ontregeling van het zenuwstelsel beïnvloed de andere systemen zoals het hormonaal stelsel en het immuunsysteem. Als deze drie samen ontregeld zijn kun je wat meer griep hebben dan anderen, wat meer keelontstekingen, blaasontstekingen noem maar op. Deze dingen komen vaak op latere leeftijd op omdat als je jonger bent je wat meer energie en reserves hebt en dus een beter herstelvermogen.
Dit zijn een aantal symptomen die voor kunnen komen als systemen voor langere tijd ontregeld zijn geweest:
SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarbare Lichamelijke Klachten)
Fybromialgie, Lupus, CVS
Angst om te voelen
Moeite met gevoelens waarnemen ( je voelt niet wat er in je lijf gebeurt)
Overprikkeling door licht, geluid en geuren
Overdreven emotionele reacties zoals woede-uitbarstingen
Wisselende symptomen (klachten waar je je vinger niet op kunt leggen)
Hoofdpijnen die lichtjes beginnen en ineens heel erg heftig kunnen worden
Overdreven reacties op medicijnen of het tegenovergestelde effect geven.
Verder kunnen er de volgende gevallen zijn:
Moeite met keuzes maken
Moeite met plannen
Terechtkomen in afhankelijkheidsrelaties
Neiging tot ongevallen
Geheugenproblemen
Concentratieproblemen
Brain-fog
Slaapproblemen
Zelfbeeldproblemen
Teveel verdragen van anderen
Intimiteitsproblemen
Angst voor afwijzing
Angst om je te binden aan anderen
Depressie en somberheid
Moeite met het vertrouwen van anderen of juist te snel
Teveel of te weinig empathie
Leerproblemen
Geen woorden kunnen vinden als je emotioneel bent
Teveel praten of juist heel stil zijn
Obsessief gedrag
Eetproblemen
Je niet gezien voelen
Moeite met het aangeven van grenzen
Ontwikkelingstrauma wordt gezien als de eerste vijf jaar of zelfs de eerste acht jaar. Maar ook in de puberteit zijn de hersenen nog in ontwikkeling en kunnen er ook dingen gebeuren die de ontwikkeling verstoren.
Je hebt dus als kind ergens teveel of te weinig van gehad en daar niet goed mee om weten te gaan. Dit omdat je dat gewoon niet geleerd hebt en misschien ook niet de juiste voorbeelden voor je hebt gehad. Een voorbeeld die jouw ouders ook zo hebben overgenomen met soms zelfs ook nog eens met de beste bedoelingen. Zo komen we bijna allemaal in situaties terecht waar we, vaak op latere leeftijd, als signaal klachten van krijgen. Om er nu wat aan te gaan doen. Om onszelf heel te maken door de gebroken stukjes weer bij elkaar te rapen.
Er zit een beloning aanvast
Dat is soms door de zure appel heen bijten maar ik spreek uit ervaring dat dart absoluut de moeite waard is. Daarentegen hebben we het vaak veel groter en moeilijker voor ons gemaakt dan het in werkelijkheid is. De beren op de weg zijn namelijk ook van onszelf. We kunnen prima aan wat er in ons verborgen ligt. Het is allemaal al van onszelf e we hebben al zoveel doorstaan. Dat kleine beetje kan er ook nog wel bij. Uiteindelijk voel je je een stuk lichter en vrijer en heb je veel meer rust in jezelf en je bent van je geluk niet meer afhankelijk van anderen. Hoe fijn is dat?
Wat doe ik als therapeut bij trauma?
Het is de traumatische pijn die ik als therapeut steeds weer tracht te begrijpen, aan te voelen, mee te voelen – omdat ik ervan overtuigd ben dat gedeelde pijn weliswaar niet minder, maat wel dragelijker wordt. Want pijn delen betekent dat je je verbindt met elkaar, samen de pijn aanschouwt, samen het gevecht met de pijn aangaat en zo samen mens bent. Voor slachtoffers van trauma is dit delen dit samen mens zijn, cruciaal – omdat trauma veroorzaakt wordt door het omgekeerde: door onbegrip, emotionele afstand, vervreemding en onmenselijkheid.
Purmerend 3 februari 2024
