Hoe wordt je nu eigenlijk gelukkig? Wat is geluk nu eigenlijk?
Als het een staat van zijn is, hoe bereik je die staat? Is geluk iets wat je ervaart en wat er soms wel en soms niet is? Of is het er altijd en stond er iets anders in de weg en heb je er af en toe gewoon even geen verbinding mee?
Is geluk er voor iedereen of alleen maar voor een beperkte aantal mensen? Kan ik er zelf iets aan doen of moet ik juist dingen laten? Moet ik iets hebben of juist iets zijn om gelukkig te kunnen zijn of maak ik het nu veel te ingewikkeld? Welke verwachtingen hebben wij eigenlijk van je gelukkig voelen? Welke eisen stellen wij daaraan?
Het geluk lacht je toe, geld maakt niet gelukkig, geluk bij een ongeluk, een geluksvogel zijn, het geluk keert hem de rug toe, scherven brengen geluk, geluk is met de domme, dat is meer geluk dan wijsheid. Als je de loterij hebt gewonnen heb je geluk gehad. Je trouwdag is de gelukkigste dag van je leven. Allemaal spreuken, gezegdes en uitspraken die in mijn beleving nog wel te betwisten zijn.
Wat zeggen de wijzen over geluk?
Volgens Aristoteles vergt geluk enige inspanning. Om gelukkig te worden moet men bepaalde positieve karaktereigenschappen hebben of ontwikkelen, de zogeheten deugden. Voor Aristoteles zijn vier deugden cruciaal: rechtvaardigheid, moed, verstandigheid en maat. Dit zijn volgens hem de vier kardinale deugden. Ik word hier zelf niet echt gelukkig van als ik dit lees. Het klinkt meer alsof ouders en opvoeders hier gelukkig van worden als hun kinderen zo zouden zijn. Maar misschien zit er toch wel iets in.
Wat is geluk volgens Epicurus?
De Griekse filosoof Epicurus omschreef geluk als de afwezigheid van lichamelijke en geestelijke pijn. Het is volgens hem dus niet per se de bedoeling dat je streeft naar materiële voorspoed of naar bevredigende ervaringen, alleen de afwezigheid van ellende kan in zijn optiek al zorgen voor geluk. Daar zit wel wat in. Maar dan vraag ik mij af wie daar allemaal aan voldoen?
Want dat betekent dat als je ergens een pijntje of een ander ongemak ervaart je niet meer gelukkig kan zijn. Ik snap natuurlijk dat als je er van baalt dat je die pijn, ziekte of ongemak hebt je aandacht even weg is om geluk te kunnen ervaren. Toch heb ik kennis gemaakt met mensen die ondanks dat zij een ernstige ziekte hadden, zij evengoed aangaven gelukkig te zijn. Sterker nog, sommige zijn zelfs dankzij de ziekte zich veel bewuster geworden van het leven en de waarde daarvan en ervaren zij veel meer geluk dan voor de ziekte.
Daarbij geloof ik dat bijna niemand zonder lichamelijke of geestelijke pijn leeft of op zijn minst wat ongemak daarin heeft. Ons lijden zit naar mijn idee niet in het hebben van ongemak maar in het niet willen hebben van het ongemak. Zo lijden we aan het verzet die wij voeren tegen het ongemak. Natuurlijk is bij iets naars onze eerste reactie verzet van: ‘Dat wil ik niet!’ Maar als je daar in blijft wordt het een heel ander verhaal. Want daar kan je wel invloed om uitoefenen. Er zijn namelijk manieren om met fysiek of psychisch ‘ongemak’ toch geluk te kunnen ervaren.
Streven en vermijden
Volgens de oude Epicurus bereik je dus geluk door te proberen pijn te vermijden en het genot na te streven. Als ik dit zo lees ben je dan continu aan het vermijden of aan het streven. Dat zijn voor mij geen activiteiten die gelijkstaan aan het ervaren van geluk.
Het is ook tegenstrijdig met de uitleg van al ons lijden zoals de Boeddhisten dat aangeven. Zij zeggen namelijk dat wij als mens slechts twee vormen van lijden hebben en dat is: Dat we iets hebben wat we niet willen hebben. Dat we iets niet hebben wat we wel willen hebben en dat ons lijden in ons verzet hiertegen is. Als ik Epicurus dan lees zit in streven en vermijden geen geluk maar is het eerder een lijdensweg. Ons lijden zit dan in het willen of niet willen van iets. Dat is dus duidelijk het tegenovergestelde van geluk.
De oude wijze kat
Dit stuk doet mij denken aan het verhaal van de oude wijze kat die door het bos loopt en op een open plek een jonge kat rondjes ziet draaien om zijn staart te pakken te krijgen. Vol verbazing ziet de oude kat dat eens aan.
Dan kan hij het toch niet laten om aan de jonge kat te vragen wat hij aan het doen is. Al hijgend en puffend zegt de jonge kat dat het geluk in het puntje van zijn staart zit en dat hij dat te pakken probeert te krijgen. ‘En lukt dat een beetje?” vroeg de oude kat wat lachend van binnen omdat hij het antwoord al wist. ‘Nee, helaas niet. Maar ik moet en zal het hebben. Weet jij een manier hoe ik het geluk te pakken kan krijgen?’ ‘Nou, dat is heel simpel.’ Zei de oude kat.‘Als je gewoon vooruit loopt op je pad en als het ware het leven met vertrouwen tegemoet loopt, achtervolgt het geluk je vanzelf.’
Het geluk van buitenaf?
Dus in streven en vermijden zit niet ons geluk want dat zijn werkwoorden. Als we het proberen ergens te halen of van een ander te krijgen moet het geluk van buiten komen. Zou je denken. Hiermee stellen wij ons wel weer erg afhankelijk op en ben je een speelbal van de omstandigheden.
Als pasgeboren baby zijn wij totaal overgeleverd aan onze omgeving en zijn volledig afhankelijk. De mens is ook als een van de weinige zoogdieren die zolang afhankelijk is van zijn verzorgers.
Als baby hebben we ook maar twee staten van zijn en dat is oké of niet oké. Bij niet oké hebben we het koud, hebben we honger, zijn we nat of willen graag opgepakt worden. Dit zijn onze eerste levensbehoeften en daar kunnen we niet zelf voor zorgen. Als baby hebben wij een grote behoefte aan nabijheid van de ander en is aanraking en het gevoel er te mogen zijn en erbij horen van levensbelang. Vanwege deze afhankelijkheid moet ons gevoel van geluk wel van buitenaf komen. Maar zodra wij zelfstandiger worden naarmate wij ouder worden is het uiteindelijk de bedoeling dat we daar zelf voor gaan zorgen. Dit inzicht heeft niet iedereen.
Een onvervuld behoefte vraagt naar meer
Het probleem ontstaat echter dat als er niet voldaan is aan onze behoeftes in de mate waar wij als baby behoefte aan hadden, dat we daar dan tot in de volwassen leeftijd naar opzoek blijven. Hier komen wij in het streven van het geluk en het vermijden van ongeluk buiten onszelf. Hoe goed we ook ons best hierin doen, het is onvoldoende vervulbaar en daarmee een bodemloze put.
Zo kunnen we een leven lang opzoek gaan naar erkenning en waardering bij onze leraar, partner, leidinggevende of wie dan ook. Alleen maar omdat wij het bij onze ouders als onvoldoende ervaren hebben. We gaan bijvoorbeeld enorm ons best doen om maar dat compliment te krijgen van onze moeder. Of dat zij toch nog een keer gaat zeggen dat zij van ons houdt. En al krijgen we een compliment of zegt iemand iets aardigs tegen ons. Het geluksgevoel dat dit teweeg brengt duurt slechts een paar minuten tot een halve dag en dan gaan we weer verlangen en streven naar het volgende compliment voor een geluksgevoel. Deze hunkering is het najagen van een illusie en hiermee zetten we onszelf in lijden. Ga eens bij jezelf na: als ik dat heb of ben dan ben ik gelukkig. Kijk welke antwoorden er in je opkomen totdat je niets meer weet.
Meer, meer, meer
Ook denken we geluk te vinden in het hebben van een goed verdienende baan, een mooi groot huis met grote tuin, een dikke auto of een partner met een goed figuur. Als onze relatie niet meer zo goed werkt nemen we wel een kind of toch een andere auto of partner.
Er steeds achterkomende dat dit het toch niet is en we weer gaan streven naar het volgende. Want waarom willen we eigenlijk al die dingen hebben? Naar mijn idee is dat omdat we dan denken als ik dat en dat heb dat ik dan niets meer te verlangen heb.
Net als dat je met kerst of Sinterklaas je alles hebt gekregen wat er op je verlanglijstje stond. Op dat moment ervaar je even pure geluk en dat is precies waar we zo blij van worden. Dat we niets te verlangen hebben. Het probleem schuilt er dan in dat we vervolgens weer gaan verlangen om dat gevoel van niets verlangen te kunnen ervaren. Want binnen een jaar is je grote huis gewoon weer een huis met een tuin die veel onderhoud nodig heeft en je gloednieuwe auto is gewoon weer een metalen bak op wielen.
Jouw geluk is nergens afhankelijk van
Ons geluk zit dus niet in het hebben van dingen of de erkenning en waardering van anderen maar juist in het niet meer hoeven te verlangen daarnaar. Dat je juist niet meer hoeft te streven en te vermijden. Dat je kan zijn met wat er is en wat je hebt of wat er niet is en wat je niet hebt. Dat wil niet zeggen dat je geen wensen meer mag hebben of dat als je alles maar accepteert dat je het ook wel best vindt. Maar dat je het niet nodig hebt voor jouw geluk. Dan is jouw geluk nergens afhankelijk van en dan ben je in principe vrij. Ga eens na bij jezelf: waar ben jij tegen in verzet?
Wees tevreden met wat je hebt
Wees tevreden met wat je hebt en vooral met jezelf. Veel vervulling die je van buiten zoekt komt voort uit een leegte die je in je ervaart. Een soort van ontevreden met wie je bent en hoe jij je op dat moment voelt. Deze leegte probeer je te vervullen met allerlei verslavende activiteiten of middelen. De leegte die je ervaart brengt vaak een bepaalde onrust en ongemak met zich mee. Reclames spelen daar goed op in. Als je dit koopt of dat doet, dan ben je gelukkig. Om er vervolgens achter te komen dat dat het toch niet was en weer opzoek moet naar iets anders. Zo ben je aan het streven en vermijden en ben je de jonge kat die zijn staart achterna zit.
Door van die leegte af te willen komen bevestig je alleen maar dat die er zit. Als je die leegte wel mag voelen hoef je er niet vanaf te komen en controleert het leven jou niet maar krijg jij meer en meer controle over jouw leven. Als je tevreden bent met wie jij bent en wat je hebt heb je geen spullen en activiteiten van buiten meer nodig om gelukkig te zijn. Je hebt namelijk alles in je om geluk te kunnen ervaren in welke situatie jij je ook bevindt.
Er zijn natuurlijk wel activiteiten die ervoor kunnen zorgen dat je je gelukkig voelt of in ieder geval tevreden voelt. Uit onderzoek is gebleken dat voor een goed gevoel voldoening bovenaan staat. Dat je iets doet waarin jouw unieke waarde tot expressie komt. Dat je iets doet wat voor jou zinvol is. Dat geeft waarde aan jou bestaan. Dit vind je vooral terug in een baan, vrijwilligerswerk of andere nuttige vrijetijdsbesteding waarin jij helemaal jezelf kan zijn. Hoeveel mensen zitter er wel niet in een baan of relatie waarin zij zich aan het aanpassen zijn en misschien wel dingen doen waar ze helemaal niet achter staan of die totaal niets opleveren. Dus als je geluk wilt ervaren doe dan iets waar je je gelukkig en tevreden in voelt en stop met de dingen waar je je ongelukkig in voelt. Zing, dans, lach! Geef je grenzen aan en leef!
